59. คมนตฺถา+กมฺมกา+ธาเร จ

คมนตฺถโต อกมฺมกโต จ กฺริยตฺถา อาธาเร กฺโต โหติ กตฺตริ จ ยถาปตฺตญฺจฯ ยา=ปาปุณเน, ยาตวนฺโต อสฺมินฺติ ยาตํ ฐานํฯ ยาตวนฺโต ยาตา, ยานํ ยาตํฯ เอตฺถ สนฺตมฺปิ กมฺมํ อนิจฺฉิตํฯ ยายิตาติ ยาโต ปโถฯ ‘‘เย คตฺยตฺถา, เต พุทฺธฺยตฺถาฯ เย พุทฺธฺยตฺถา, เต คตฺยตฺถา’’ติ วุตฺตตฺตา ตถลกฺขณํ ยาถาวโต อาคโต อภิสมฺพุทฺโธติ ตถาคโต อิติปิ โหติฯ อาสิตวนฺโต อสฺมินฺติ อาสิตํฯ อาสิตวนฺโต อาสิตาฯ อาสน+มาสิตํฯ

60. อาหารตฺถา

อชฺโฌหารตฺถา อาธาเร กฺโต โหติ ยถาปตฺตญฺจฯ ภุตฺตวนฺโต+สฺมินฺติ ภุตฺตํฯ เอวํ ปีตํ, ‘‘คาปาน+มี’’ติ อีฯ ภุญฺชนํ ภุตฺตํ ปานํ ปีตํฯ ภุญฺชียิตฺถาติ ภุตฺโต โอทโนฯ เอวํ ปีตํ อุทกํฯ อกตฺตตฺถํ ภินฺนโยคกรณํฯ พหุลาธิการา กตฺตริปิ ‘‘อปิวิํสูติ ปีตา คาโว’’ติ โหเตวฯ สิท=ปาเก, ปสฺสิชฺชีติ ปสฺสนฺโน, ‘‘คมนตฺถ’’ ทินา กฺโต, ‘‘ภิทา’’ ทินา ตสฺส โน ปรรูปญฺจฯ อมญฺญิตฺถาติ มโตฯ อิจฺฉียิตฺถาติ อิฏฺโฐฯ อพุชฺฌิตาติ พุทฺโธ, ‘‘โธ ธหเภหี’’ติ ตสฺส โธฯ ปูชียิตฺถาติ ปูชิโต, จุราทิตฺตา ณิฯ เอวํ สีลียิตฺถาติ สีลิโตฯ รกฺขียิตฺถาติ รกฺขิโตฯ ขมียิตฺถาติ ขนฺโต, มสฺส นิคฺคหีตํฯ อกฺโกจฺฉียิตฺถาติ อกฺกุฏฺโฐ, อาสฺส รสฺโสฯ รุส=โรเส, อโรสีติ รุฏฺโฐ, ‘‘คมนตฺถา’’ ทินา กตฺตริ กฺโตฯ ญิมฺหิ รุสิโตฯ หร=หรเณ, อภิ+ วิ+อาปุพฺโพ , อภิพฺยาหรียิตฺถาติ อภิพฺยาหโฏฯ ทย=ทานคติหิํสาทาเนสุ, อทยียิตฺถาติ ทยิโตฯ หส=อาลิกฺเย, อหสีติ หฏฺโฐฯ กามียิตฺถาติ กนฺโต, ‘‘ณิณาปีนํ เตสู’’ติ เอตฺถ ‘‘ณิณาปีนํ’’ติ โยควิภาคา จุราทิณิโลโปฯ สํยมีติ สํยโตฯ นญปุพฺโพ, น มรีติ อมโต, นญสมาเส นสฺส โฏฯ

กฏฺฐํ ทุกฺขํ อาปนฺโนติ ผลภูเต ทุกฺเข กฏฺฐสทฺทสฺส วตฺตนโต ผลสฺส ภาวิตฺตา ภูเตเยว กฺโตฯ กส=คติหิํสาวิเลขเนสุ, อกสิ=หิํสีติ กฏฺฐํฯ